- De klimaattop in Dubai is een voorzichtig succes gebleken. Voor het eerst spraken landen af om het gebruik van fossiele brandstoffen af te bouwen.
- Voor de Europese klimaatcommissaris Wopke Hoekstra is dit tevens een persoonlijke overwinning. Hij heeft er pittige onderhandelingen opzitten.
- Hoekstra’s positie als Eurocommissaris was vanaf dag één omstreden. Door op de klimaattop te leveren, bewijst hij zijn critici ongelijk.
- Lees ook: Klimaattop in Dubai roept op tot afbouw fossiele brandstoffen, maar harde afspraken ontbreken
ANALYSE – Het ging bij de klimaattop in Dubai (COP28) zoals het zo vaak gaat met klimaattoppen: een paar uur voor het einde leek de top mislukt, een dag later spreken de eerste betrokkenen al van een “historisch” resultaat.
Deelnemende landen wisten het aanvankelijk niet eens te worden over het afbouwen van fossiele brandstoffen. Olieproducerende landen lagen dwars, omdat – al zeiden ze het niet met zoveel woorden – dit een rem op hun verdienvermogen zet.
In de slotverklaring staat woensdag toch wel degelijk dat landen zich voornemen een “een transitie weg van fossiele brandstoffen” aan te gaan. Het is de eerste keer dat de deelnemende landen hierover tot een consensus komen; tijdens eerdere klimaattoppen bleek dit een brug te ver te zijn.
De klimaattop was de lakmoesproef voor Wopke Hoekstra, die eerder dit jaar het stokje als Eurocommissaris voor Klimaat overnam van Frans Timmermans, die een rentree maakte in de Nederlandse politiek.
Hoekstra's benoeming was vanaf het begin omstreden, onder meer omdat hij als oud-werknemer bij Shell een weinig groen profiel leek te hebben. De Europese Groenen en sociaaldemocraten zegden hun steun toe aan de christendemocratische politicus, op voorwaarde dat hij zich donkergroen zou opstellen.
Wopke Hoekstra: van olieman tot klimaatactivist
Hoekstra grossiert sinds zijn benoeming als Eurocommissaris voor Klimaat in opmerkelijk activistisch-groene uitspraken als "de wetenschap is duidelijk: we moeten fossiele brandstoffen uitfaseren".
Of, zoals hij dinsdag zei: "We zitten momenteel niet meer in een situatie waarin we kunnen kíezen wat we het leukst vinden, alsof het een menu is in een restaurant". Hoekstra pleit in Europa voor strengere CO2-doelen.
In hoeverre slaagde de groene bekeerling, zoals hij door CDA-leider Henri Bontenbal wordt getypeerd, erin om groen zaken te doen op de klimaattop? Wopkes rol was er groot; hij onderhandelde in Dubai namens 27 lidstaten van de Europese Unie.
De EU wilde koste wat kost een wereldwijde, gezamenlijke verklaring over de wereldwijde afbouw van olie en gas in Dubai bewerkstelligen. Zou dat er niet van komen, dan zou de top wat Hoekstra en zijn EU-collega's betreft mislukt zijn.
Zo'n verklaring is er gekomen, zij het in een afgezwakte versie. De EU had in de slotverklaring het liefst het woord "uitfaseren" gebruikt, maar dat vonden olieproducerende landen iets te veel van het goede. Het bleef dus bij de eerder genoemde "transitie", waarbij landen beloven "geleidelijk weg te gaan van fossiele brandstoffen in het energiesysteem".
Klimaattop Dubai: begin van het einde van fossiele brandstoffen?
Hoekstra spreekt inmiddels van "het begin van het einde voor fossiele brandstoffen". Of we nu over "uitfaseren" spreken of over een "transitie", volgens Hoekstra komt het op hetzelfde neer. Zo zei hij woensdag tegen NU.nl: "Taalkundigen zullen je vertellen dat het exact hetzelfde betekent."
Een ander succes van de klimaattop is het opzetten van een fonds voor de klimaatverandering getroffen ontwikkelingslanden. Getroffen ontwikkelingslanden, vaak landen die in de buurt van de evenaar liggen, klagen al jaren over het feit dat zij in toenemende mate milieurampen zoals uitzonderlijke droogte ondervinden.
Westerse landen zouden schuld hebben, doordat zij al sinds de industriële revolutie enorm veel CO2 hebben uitgestoten. Verschillende westerse landen deden voor en tijdens de klimaattop de eerste toezeggingen over financiële deelnemingen in het fonds.
Ook spreken landen zich uit om te stoppen met fossiele subsidies, tenzij die bijdragen aan het tegengaan van bijvoorbeeld energiearmoede. In 2030 willen de landen verder drie keer zoveel duurzame energie produceren en ze willen de uitstoot van kolencentrales versneld verminderen.
Het totaalpakket, dat nog enkele maatregelen telt, moet in 2050 leiden tot netto-nul CO2-uitstoot. Er blijft een smal pad om de aarde maximaal anderhalve graad te laten opwarmen ten opzichte van pre-industriële tijden. De ruim 200 landen zullen komend jaar met plannen komen om hun plannen nader vorm te geven.
Geen donkergroen resultaat, wel succesvolle klimaattop
Een donkergroen resultaat, waar milieuorganisaties en activisten wellicht op gehoopt hadden, heeft de top in Dubai niet opgeleverd. Daarvoor bevat de slottekst te veel mitsen en maren en ontbreken er te veel harde afspraken.
Toch wordt het resultaat door experts, lobbyisten en politici wel degelijk als succes onthaald. Dat er voor het eerst afspraken zijn gemaakt over fossiele brandstoffen, wordt van links tot rechts gezien als een prestatie. In het verleden blokkeerden olieproducerende landen zoals Saudi-Arabië vaak resoluties die opriepen tot een einde aan het fossiele tijdperk.
Alhoewel Hoekstra aanvankelijk een onwaarschijnlijke keuze leek als klimaatcommissaris, kan niet anders geconcludeerd worden dan dat hij in Dubai succesvol is gebleken. De politicus reisde de afgelopen weken talloze landen af om te onderhandelen met weifelende onderhandelaars. Ook op de klimaattop hield hij de ene na de andere bespreking met olieproducerende of van olie afhangende landen, zoals Australië en Japan.
Hoekstra gebruikte onder meer een vrije zondag om nog eens extra op de omstreden COP28-organisator Sultan Al-Jaber in te praten. Aangezien Al-Jaber ook CEO is van het staatsoliebedrijf van de Verenigde Arabische Emiraten, werd zijn rol van meet af aan als een zwakke schakel gezien.
Toen de voorlopige slotverklaring eerder deze week te vrijblijvend bleek, wond Hoekstra er tegenover de aanwezige pers geen doekjes om: het resultaat was volgens hem simpelweg "tegenvallend". Hoekstra en zijn team zullen de laatste uren nog aardig wat overredingskracht hebben moeten gebruiken om het resultaat toch de juiste kant op te krijgen.
Was de weinig charmante Hoekstra als CDA-leider electoraal geen groot succes, als Eurocommissaris voor Klimaat doet hij het voorlopig juist aardig, getuige het positieve resultaat op de top. Voor Hoekstra zelf zal dat geen verrassing zijn. Hij zei in juli immers al: "Ik ben meer een bestuurder dan een beroepspoliticus."
